Avrupa Birliği Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması

AB'nin Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması (CBAM), AB'ye ithal edilen karbon yoğun malların üretim sırasında oluşan karbon emisyonları için bir bedel ödemesini ve dış ülkelerde daha temiz endüstriyel üretimi teşvik etmeyi amaçlayan bir politika olarak uygulanmaya başlandı. Geçiş aşaması 1 Ekim 2023'te başlayacak olan CBAM, ilk olarak çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen gibi karbon açısından yoğun sektörleri kapsayacak ve AB'nin emisyon kontrolünü artırmayı hedefliyor.

---

İklim değişikliği, küresel bir sorundur ve küresel çözümler gerektirir. AB üyesi olmayan ülkelerde uygulanan iklim politikalarının sıkı olmaması sebebiyle "karbon kaçağı" riski daha sık ortaya çıkmaktadır. AB, iklim hedeflerini gerçekleştirirken bu riski önlemek için çeşitli politikalar uygulamaktadır.

AB'nin Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması (CBAM), AB'ye giren karbon yoğun malların üretimi sırasında salınan karbona adil bir fiyat koymayı ve AB dışındaki ülkelerde daha temiz endüstriyel üretimi teşvik etmeyi amaçlayan bir araçtır. CBAM, AB'nin endüstrinin karbonsuzlaştırılmasını desteklemek için aşamalı olarak uygulayacağı bir politikadır. Bu politika, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamındaki ücretsiz tahsisatların kademeli olarak azaltılmasıyla uyumlu olacak şekilde tasarlanmıştır. CBAM, endüstriyi sürdürülebilir bir şekilde dönüştürmeyi amaçlamaktadır.

CBAM, AB'ye ithal edilen belirli malların üretimi sırasında oluşan gömülü karbon emisyonları için bir bedel ödenmesini sağlayarak, ithalatın yerli üretimin karbon fiyatına eşdeğer olmasını ve AB'nin iklim hedeflerinin karşılanmasını sağlayacak. CBAM, aynı zamanda DTÖ kurallarına uyumlu bir şekilde tasarlanmıştır.

CBAM yönetmeliği, 16 Mayıs 2023 tarihinde AB Resmi Gazetesinde yayınlandıktan sonraki gün resmen yürürlüğe girdi. CBAM'ın geçiş aşaması 1 Ekim 2023'te başlayacak ve ithalatçılar için ilk raporlama dönemi 31 Ocak 2024'te sona erecek. AB ithalatçıları için CBAM mallarıyla ilgili raporlama yükümlülükleri ve gömülü emisyonların hesaplanması için geçici metodoloji, 17 Ağustos 2023'te kabul edilen bir Uygulama Yönetmeliği'nde ayrıca belirtilmiştir.

CBAM, 1 Ekim 2023 itibarıyla geçiş aşamasında yürürlüğe girecek. Başlangıçta çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen gibi karbon açısından yoğun sektörleri kapsayacak. Bu geçiş dönemi, tüm paydaşlar için bir pilot ve öğrenme süreci olacak ve gömülü emisyonlar hakkında önemli bilgiler toplanacak. Tam uygulama aşamasında ise ETS kapsamındaki sektörlerde emisyonların büyük bir kısmı kontrol altına alınacak.

CBAM'ın kademeli olarak uygulanması, AB ve AB dışındaki şirketlerin yanı sıra kamu yetkilileri için dikkatli, öngörülebilir ve orantılı bir geçiş sağlayacak. Bu süreçte, yeni kurallar kapsamındaki mal ithalatçıları, sadece ithalatlarındaki sera gazı emisyonlarını raporlamak zorunda olacaklar. Dolaylı emisyonlar ise, bazı sektörler için geçiş döneminden sonra kapsama dahil edilecektir.

Raporlama gereklilikleri ve metodolojiye ilişkin Uygulama Yönetmeliği, ithalatta yerleşik emisyonların hesaplanmasında kullanılan değerler konusunda geçiş aşamasında bir miktar esneklik sağlıyor. İlk yılda şirketler üç farklı şekilde raporlama yapma seçeneğine sahip olacak: (a) yeni metodolojiye göre tam raporlama; (b) eşdeğer üçüncü ülke ulusal sistemlerine dayalı raporlama ve (c) referans değerlerine dayalı raporlama. Ancak, 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren sadece AB yöntemi kabul edilecektir.

Komisyon, ithalatçıların bu hesaplamaları yapmalarına ve raporlamalarına yardımcı olacak özel BT araçlarıyla birlikte, geçiş mekanizması başladığında işletmelere ayrıntılı rehberlik, eğitim materyalleri ve eğitimler sunmayı planlıyor. İthalatçılardan dördüncü çeyrek verilerini 1 Ekim 2023 itibarıyla toplamaları istenecek, ancak ilk raporlarını Ocak 2024 sonuna kadar sunmaları gerekecek.

Kalıcı sistemin 1 Ocak 2026'da yürürlüğe girmesiyle, ithalatçılar her yıl bir önceki yılda AB'ye ithal edilen malların miktarını ve bunların gömülü sera gazlarını açıklamak zorunda kalacak. Daha sonra ilgili miktarda CBAM sertifikasını teslim edecekler.

CBAM'ın geçiş aşamasındaki işleyişi, nihai sistemin yürürlüğe girmesinden önce tamamlanacak. Aynı zamanda, AB ETS kapsamındaki sektörlerde üretilen diğer malların CBAM mekanizması kapsamına dahil edilmesinin fizibilitesi de değerlendirilecek. 2030 yılına kadar bu genişletme sürecinin tamamlanması hedeflenmektedir.

Haberi Hazırlayan: Stajyer Ela Nur ERTEKİN

Kaynaklar:

(t.y.). Carbon Border Adjustment Mechanism. European Commission. https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en