Orman Yangınlarının Artmasının Sebeplerinden Bir Diğeri: Isı Kubbeleri

Isı Kubbeleri; ısınan havanın yükselmesi ve yüksek basıncın etkisiyle sıcak havayı yeryüzüne itmesi sonucu oluşan aşırı hava olaylarından biridir. Yüksek basınç etkisiyle hava yeryüzüne doğru indikçe basıncın daha da artmasına ve sıcaklığın tekrar yükselmesine neden olur. Bunların sonucunda ise kuru, hareketsiz ve normalden daha sıcak bir hava oluşur.

---

Güney ve Kuzey yarım kürenin subtropikal bölgeleri ile orta enlemlerde jet rüzgarları olarak bilinen kuvvetli rüzgarlar ve okyanuslarda yaşanan yüksek sıcaklık değişiklikleri ısı kubbelerinin oluşmasına neden olur. Okyanuslardaki sıcaklık değişiklikleri ve ısınmayla birlikte jet rüzgarlarının yönü, gücü değişebilmektedir. Bu değişimlerin bir araya gelmesiyle sıcak hava dalgası yüksek basınç bölgesinde hapsolarak ısı kubbesi dediğimiz bir kubbe oluşturur. Isı kubbesi, sıcak havayı bir bölgede uzun süre hapsedebilir ve bu süre haftalarca devam edebilir. Sıcak hava o bölgede uzun süre hapsolursa güneş havayı daha da ısıtır ve sıcaklık her geçen gün artarak bir kısır döngü içerisinde ısı kubbelerinin devam etmesine neden olur. Sıcaklıkların artarak devam etmesi canlılar için ölümcül sıcaklık dalgaları, orman yangınları, kabloların erimesi ile altyapının bozulması, yolların bozulması gibi olumsuz sonuçlar doğurur.

Copernicus İklim Değişikliği Servisi araştırmalarına göre, 2023 yılı Avrupa'da aşırı sıcaklıkların oluşmasında ısı kubbelerinin rolü vardır. Kıta Avrupası'nın güneyinde sıcaklıkların 45 dereceye kadar artmasında ısı kubbeleri etkili olmuş ve sıcak havanın uzun süre devam etmesine sebep olmuştur. Yunanistan, İspanya'nın doğusu ve İtalya’ nın güneyinde etkili olan bu sıcaklıklar, bu ülkelerde kontrol altına alınamayan yangınların çıkmasına neden olmuştur.

Nature dergisinde yayımlanan başka bir makalede ise ısı kubbelerinin orman yangınları üzerinde etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Kanada'da yapılan çalışma sonucunda, Kanada'nın Britanya Kolombiyası eyaleti ile ABD'nin Washington ve Oregon eyaletlerinde ısı kubbesinin etkili olduğu ve sıcaklığın 49,6 dereceye kadar yükseldiği, aynı zamanda daha yüksek sıcaklığa ve nemsizliğe neden olarak orman yangınlarını tetikleyecek şartları meydana getirdiği belirtilmiştir.

Isı kubbesinin etkili olduğu dönemler ile orman yangınlarının başladığı tarihlerin karşılaştırılıp analiz edilmesi sonucu, 2021 yılında Kuzey Amerika'da yanan ormanların %21’lik kısmının ısı kubbesinin etkili olduğu alanlarda görüldüğü ortaya konulmuştur.

Çalışmada, ısı kubbelerinin oluşmasında insan kaynaklı iklim değişikliğinin de etkili olduğu belirtilmiştir. Isı kubbeleri, iklim değişikliği sebebiyle oluşmamaktadır fakat iklim değişikliği sonucu yükselen küresel sıcaklıklar ısı kubbelerinin daha sık ve uzun süreli yaşanmasına neden olmaktadır. Küresel ısınma ile jet rüzgarlarının hızının ve hareketlerinin değişmesi, yüksek sıcaklıklar ile değişen basınç farklılıkları, okyanus sularının ısınmasıyla her birinin birbirine bağlı olduğu ve birbirinden olumsuz etkilendiği bir döngüye sebep olmaktadır.

Haberi Hazırlayan: Stajyer Nisa Nur SARUCAN

Haber Kaynağı: ---. (09.07.2024) "Isı kubbeleri orman yangınlarına ortam hazırlıyor" TRTHaber. www.trthaber.com/haber/bilim-teknoloji/isi-kubbeleri-orman-yanginlarina-ortam-hazirliyor-867307.html

Görsel Kaynak: ---. (03.07.2024) "Kanada’da ‘ısı kubbesi’ nedeniyle 177 orman yangını devam ediyor". HalkTV. halktv.com.tr/dunya/kanadada-isi-kubbesi-nedeniyle-177-orman-yangini-devam-ediyor-463675h